Phố Lê Thái Tổ

Con phố này dài 658m, có điểm đầu từ phía Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục và điểm cuối là ngã tư Bà Triệu - Tràng Thi - Hàng Khay. Thời Pháp thuộc, phố Lê Thái Tổ gồm hai phố: Rue Beauchamp (từ chân dốc đầu phố Hàng Hành đến ngã ba Khai trí Tiến Đức) và phố Jules Ferry (Hàng Trống). Khi người Pháp làm con đường vòng quanh hồ Gươm, các làng phải di dời đi nơi khác, những di tích cũ do đó cũng bị xóa gần hết. Đó là lý do vì sao phố Lê Thái Tổ ngày nay chỉ còn dãy nhà số chẵn (bên phải, theo con đường một chiều), còn bên trái là hồ Gươm và tháp Rùa.

Ít ai biết rằng trên con phố này từng có một trường học nổi tiếng đất Thăng Long, đó là khu trường học Hồ Đình (trụ sở Báo Nhân Dân ngày nay) của ông nghè Vũ Tông Phan (1800 - 1851), nơi đào tạo nhiều học trò đỗ đạt, làm quan to trong triều. Khi thầy mất, học trò để tang ba năm rồi làm nhà thờ trên chính nền trường cũ. Khi người Pháp quy hoạch lại khu vực quanh Bờ Hồ, nhà thờ Hồ Đình được di dời về đầu đường Bạch Mai.

Đầu phía bắc phố Beauchamp, đoạn đầu phố Hàng Hành có nhiều biệt thự sang trọng. Ngôi nhà số 8 là dinh cơ của viên chánh án Morché. Những tháng đầu Cách mạng Tháng Tám (1945), đây là nơi ở của một số cán bộ cách mạng, trong đó có Chủ tịch Hồ Chí Minh. Năm 1946, ngôi nhà này bị phá hủy hoàn toàn.

Khu đất cuối phố Beauchamp là đình Nam Hương và Hội quán Khai trí Tiến Đức. Đình Nam Hương thuộc thôn Tự Tháp, thờ thần Bạch Mã và Linh Lang. Cửa đình quay về phía phố Hàng Trống. Sân và vườn sau khá rộng quay về phía hồ, bên trong đặt tượng vua Lê Thái Tổ trả gươm thần do Hoàng Cao Khải dựng năm 1888. Dưới chân tượng là một tòa đình nhỏ, bên trong có bia đá do hội Khai trí Tiến Đức dựng năm 1924 nhằm tưởng nhớ đại thi hào Nguyễn Du. Khoảng đất từ đình Nam Hương tới ngã ba Hàng Trống là trụ sở của Hội quán Khai trí Tiến Đức, mặt tiền trông ra ba phố.

Đặc biệt, ở số nhà 144 Rue Jules Ferry (44 phố Lê Thái Tổ) còn có tòa soạn tuần báo L’Avenir du Tonkin (Tương lai Bắc Kỳ), nay là trụ sở Báo Hànộimới, được xây mới năm 1900 bởi kiến trúc sư người Pháp Auguste Henry Vildieu. Kiến trúc của tòa nhà là sự kết hợp giữa phong cách cổ điển của Pháp với kiến trúc Địa Trung Hải. Cho đến nay, mặt tiền của trụ sở Báo Hànộimới vẫn giữ được gần như nguyên vẹn phong cách kiến trúc của hơn 1 thế kỷ trước. Vì thế, nơi đây đã trở thành một trong những điểm check-in của nhiều bạn trẻ và du khách khi đến Hà Nội.