Tháng Giêng trong vườn bà

Tháng Giêng, cha mẹ tôi lại khăn gói đi làm xa, người lớn hình như không bao giờ biết được cuộc đời này có thêm những gì ngoài công việc. Tôi được gửi về bà nội. Đó là một vùng quê năm nảo cũng như năm nào, cũ kỹ, quen thuộc đến từng gốc cây, ngọn cỏ.

Bà tôi có một chiếc đồng hồ để bàn của Nga, có khi nó gục mặt vào đống rơm dưới bếp cả mấy ngày bởi không ai vặn dây cót. Ở đây thời gian bao giờ cũng ngủ quên như tôi thôi. Có sáng thức dậy trong mưa lạnh, mắt nhắm mắt mở trong khói bếp, tôi đồ rằng mấy con chim sâu đang tập chuyền cành ngoài kia đã tập từ bao mùa xuân mà chưa thuần thục. Khói rơm cay xè mắt, bắp ngô luộc, siêu nước sôi, tôi tự đo mình bằng cái đòn gánh gác ở xó bếp xem cao đến nhường nào thì mọi sự quen mòn nhàm chán ấy sẽ có đổi thay.

Nắng hửng lên, đi trong khu vườn của bà thì tôi hào hứng lắm. Bà bảo bà đã phải bỏ cả những năm tháng tuổi trẻ để biến khu đất sỏi đá, đầy mảnh bom trên miền non cao này thành khu vườn xanh tươi như bao mảnh vườn dưới xuôi cho con cháu được chơi đùa.

Tháng Giêng, gia tài của bà là những bưởi, nhãn, mít, ổi, vú sữa, na, chanh... bắt đầu xanh lộc và ra hoa. Đến khi nắng xuân xuyên qua vòm lá chiếu xuống đây cũng không thể nào xuyên thủng bầu trời cổ tích bởi có tiếng chim trong lòng vá víu. Quanh những gốc táo, lê, trên con đường rải đá, tưởng như lúc nào đó sẽ gặp một bà cụ hay một nàng công chúa hiện ra với cái giỏ đầy nấm. Tiếng cá quẫy dưới mặt ao sóng sánh nắng vàng. Những câu chuyện của Tô Hoài, Vũ Tú Nam về những con dế mèn, xén tóc, chuồn chuồn kim hay lời đồn con cá chuối có cái miệng rộng nuốt cả đứa trẻ con... mà tôi mê mẩn đọc đến toét mắt mới nhận ra cơm đã quá lửa, tất cả như ùa về trong những sáng xuân ấy.

Tháng Giêng, như văng vẳng tiếng chuông chùa, không hiểu sao tôi cứ tự nhủ một điều đến lạ. Hoa bưởi như cô gái không xuất gia nhưng vẫn khép cánh cửa xanh của đài hoa tu hành, có con chim sẻ bay từ vườn chùa sang tịnh độ. Ngôi chùa ấy ở đâu? Tiếng chuông từ đâu?

Xế trưa, bao giờ bà cũng tìm ra thứ rau nào đấy trong vườn để nấu canh hay xào với dầu lạc. Bà nựng tôi về ăn cơm bằng câu nói tôi đã thuộc làu: “Cây bưởi, cây ổi, cây na... này, nhớ ra quả là để anh cò ăn nhé, không cho lũ chào mào đít đỏ lắm lời kia ăn đâu”. Tôi biết thừa là hoa bưởi đẹp thế nhưng bưởi chua, ổi chát, quả na còn lâu mới mở mắt nhưng vẫn thích nghe bà nựng rồi lặp lại những câu của bà. Tôi bỏ lại phía sau lưng hôm thì đống ống trúc khoét dở lồng chim, hôm thì thanh gươm bẹ chuối, hôm cái cung bằng cành tre... Mỗi buổi trưa dở dang để lại niềm thương nhớ.

Rồi một ngày bà mất. Dù ông đã cố gắng hằng ngày tất bật chăm bón nhưng có lẽ thiếu hơi bà, khu vườn dần trở nên tiêu điều. Rồi các cô chú đều lập gia đình, ông phải bán mảnh vườn đi, chia số tiền ra cho mỗi người rồi rời về thành phố ở. Người chủ mới đến lại sang tay khu vườn cho người khác. Từng cái cây bị đốn hạ, từng tổ ong, tổ chim tan hoang dưới bầu trời quang quẻ.

Khi ấy, dù đã lớn mà tôi vẫn ngỡ ngàng. Hóa ra trên vòm lá kia đâu có tiếng chim cổ tích, không có nàng công chúa, bà tiên nào bước ra. Ao bị lấp, con cá chuối hung dữ chắc cũng bị chôn vùi. Từ đó cuộc đời tôi cứ xuôi mãi xuống đồng bằng, gắn với những dãy phố dài. Mới hay, một thời ấu thơ tôi cứ ngỡ vườn bà có tất cả những gì trong cổ tích, còn hôm nay, tôi tin cổ tích chỉ có ở vườn bà.