Xuân phố

Sau 3 tháng mùa đông lạnh giá, khi chuyển sang mùa xuân, ánh nắng mặt trời xuất hiện, tiết trời bớt rét, nhiệt độ tăng lên, cây cối đâm chồi nảy lộc, nụ bật ra rồi nở hoa. Nương theo chu kỳ của cây rừng, cây  trồng, cổ nhân nói: “Xuân sinh, hạ trưởng, thu liễm, đông tàng” (mùa xuân sinh sôi, mùa hè  phát triển, mùa thu gặt hái, mùa đông héo tàn). Người ta còn gọi con người khi trẻ là thanh xuân. Mùa xuân làm cho những cánh rừng tự nhiên, đồi hoang với cây dại úa khô bởi sự khắc nghiệt của khí hậu bừng lên sắc màu sự sống. “Qua miền Tây Bắc núi vút ngàn trùng xa” là màu trắng, đỏ và vàng của rừng hoa ban như tấm áo mới do thiên nhiên ban tặng. Chuyển sang vùng Đông Bắc, dọc hai bên đường là những cây đào phai, hoa lê trắng bên nếp nhà sàn nâu cũ. Mùa xuân cũng đánh thức các vùng quê chưa đô thị hóa, quê vẫn là quê như trong thơ cụ Nguyễn Bính, cây trồng nảy lộc và hoa xoan tím rụng đầy ngõ, ngan ngát hương hoa bưởi. Và, khi mùa xuân ùa về phố, không ồn ã, kín đáo mà thắm tình, rất lạ, rất riêng.   

Lang thang phố trong mùa xuân, đập vào mắt là màu xanh của xà cừ, sấu, muồng... Trước kia, khi trồng cây trên phố, người ta đã nghiên cứu đưa ra tiêu chí, chọn các giống cây thay lá, ra hoa vào những tháng khác nhau để thành phố quanh năm xanh. Nếu lá chỉ rụng vào mùa đông, thành phố sẽ ảm đạm, xơ héo và công nhân vệ sinh dọn lá sẽ rất vất vả. Vì thế, cây trên phố Hà Nội ngoài giống bản địa là sấu, bàng, sao, còn có giống từ châu Phi là xà cừ, phượng, cau, hoa sữa; Nam Mỹ có muồng, Úc có bằng lăng, châu Âu là thông; hoa lan có xuất xứ Malaysia; bàng lá nhỏ nhập từ đảo Đài Loan... Xen trong màu xanh phố, chỉ có hai loại cành khẳng khiu là bàng và bằng lăng. Và, hình như cũng chỉ có muồng, dù không rụng lá nhưng trên ngọn đang vươn ra những cành non.  

Nếu lá rụng rải rác vào các tháng trong năm thì hoa cũng vậy. Hoa sấu, hoa phượng nở vào cuối tháng 4, đầu tháng 5 dương lịch, hoa sữa là tháng 10, muồng nở hoa tháng 6... Còn mùa xuân, hoa trên phố có không quá bốn loài. Góc vườn hoa Lý Thái Tổ đối diện với Cung Văn hóa Thiếu nhi, hoa sưa nở trắng trùm, kín lá giống như cái kẹo bông. Cánh hoa li ti rụng xuống đất như tấm thảm. Xoài không phải là cây đáp ứng tiêu chuẩn được trồng trên phố nhưng chẳng biết bằng cách nào, ở một vài phố vẫn có mùi thơm chua của hoa này. Nhưng hoa mùa xuân trên phố đẹp nhất có lẽ là ban. Hơn chục năm nay, một số công viên ở Hà Nội trồng ban thành cụm, ban cũng được dặm rải rác ở một số tuyến đường. Hoa ban đỏ làm cho phố rõ ràng là mùa xuân.    

Nhưng mùa xuân trên phố đâu chỉ có cây. Vào những ngày tiết trời khô ráo, có chút nắng hanh, đi trên phố, mặc tiếng ồn, mặc mùi khói phương tiện giao thông thải ra, vẫn cảm nhận được mùa xuân. Mùi hương nhè nhẹ lẩn khuất, quệt qua mũi người đi đường. Nếu dừng xe, dừng chân, ngước lên ban công tầng hai, tầng ba, tầng tư... sẽ thấy màu xanh của lá, màu đỏ, màu vàng, màu trắng  của hoa lấp ló qua song sắt. Người Hà Nội yêu hoa, yêu cây cảnh nên dù nhà có chật, ban công không rộng nhưng nhà nào cũng cố gắng có vài chậu. Mùa nào hoa nấy, vì thế Hà Nội mới có bốn mùa hoa.

Yêu hoa và thú chơi hoa ở Hà Nội có từ lâu. Thời Lý, các làng phía tây hồ Tây trồng hoa nên còn gọi là cánh đồng Bông. Phía nam hồ Tây có làng Võng Thị, hoa trồng khắp làng nên còn gọi là Võng Thị điền hoa. Cách Võng Thị không xa là hai làng Ngọc Hà, Hữu Tiệp, xưa gọi là trại Hàng Hoa. Ở hai làng này có trồng các loại hoa bản địa như nhài, sói, hải đường, ngâu, cúc... Phía nam kinh thành Thăng Long là cả một rừng hoa mai nên mới có tên Hoàng Mai, Tương Mai, Bạch Mai. Xưa, mùa xuân, Hà Nội là một vườn hoa lớn. 

Giờ các làng hoa không còn nhưng tình yêu hoa của người Hà Nội và mùa xuân chưa bao giờ nhạt. Không chỉ có hoa đặt ở ban công mà còn là những chậu hoa đặt ở góc sân, chân cầu thang hay bất cứ chỗ nào có khoảng trời. Nhưng, nhiều hoa nhất và cũng lớn nhất chính là sân thượng ở mỗi nhà. Nơi đây là vườn rau và vườn hoa. Công nghệ sinh học phát triển nên xuất hiện các giống mới lai tạo trong nước, giống hoa nhập từ nước ngoài nở đúng vào mùa xuân. Có  những cành bé nhỏ, yếu ớt, đến mùa, hoa nở trĩu cành. Và hoa bưởi giờ không còn là thứ độc quyền của các làng ngoại thành, cây bưởi chiết bé tí đã nở hoa, góp mùi hương cho xuân phố. Lạ thay, sân thượng rất cao mà vẫn thấy ong đến hút nhụy, làm mật. 

Mùa xuân ngày nay không còn giới hạn dưới mặt đất, nó được đưa lên rất cao. Giá có đôi cánh, sẽ bay lượn trên không gian để mục sở thị cả mùa xuân của phố...