Ký ức tuổi thơ

Ngôi nhà cấp bốn với năm gian của gia đình tôi được xây dựng từ những năm 1940, phần sau và hai đốc xây tường gạch, mặt trước làm bằng gỗ, cửa bức bàn, phần mái là tre, gỗ, trên lợp ngói nung. Đấy là nơi trú ngụ của gia đình tôi trong suốt mấy chục năm qua. Thuở nhỏ, cứ mỗi độ xuân về, cha tôi lại mua vôi củ vừa nung từ lò ra, mang về ngâm vào bể nhỏ, mươi ngày sau vôi ngấm nước mới đánh tan rồi pha với ve màu để quét tường, thay cho ngôi nhà cũ một tấm áo mới đặng chuẩn bị đón Tết.

Sau khi dọn dẹp nhà cửa gọn gàng, sạch sẽ, cha tôi đem tro bếp trộn với vỏ trấu cùng quả khế thái vắt lấy nước, dùng để đánh cho bộ đỉnh đồng - vật gia bảo của gia đình sáng bóng lên. Cha giao nhiệm vụ đó cho hai anh em tôi. Bộ đỉnh được đưa từ ban thờ xuống, đặt lên chiếc nong, miệng rộng khoảng 1,2m, cùng chiếc chậu thau đồng chứa tro bếp, cát, trấu và dung dịch tẩy, anh em tôi đánh cho tới khi bộ đỉnh sáng bóng. Cha tôi xếp đồ thờ lên hương án theo thứ tự cũ, trên cao là chiếc mâm bồng vuông, to. Đặt trên mâm bồng là ba chiếc đài làm bằng gỗ mít, trên mỗi đài đặt ba chiếc chén mắt trâu để rót rượu thờ. Bên trong là một chiếc đài to với chiếc đĩa men có đế bằng gỗ mít để bày mâm ngũ quả, bánh mứt, rượu Tết... Bên dưới, chính giữa ban thờ là lư hương, hai bên là hai cây nến bằng đồng. Phía ngoài là chiếc đỉnh đồng, hai bên là hai con hạc đồng và hai đài to bằng gỗ mít để đựng bát nước và đĩa trầu cau. Những việc này phải được làm xong trước ngày ông Công, ông Táo.

Công việc chuẩn bị tiếp theo là muối dưa hành, một thứ không thể thiếu trong những ngày Tết. Mẹ tôi đi chợ, mua vài cân hành củ to, tươi ngon; một bó lá dong, vài ống giang làm lạt bánh. Mẹ giao nhiệm vụ cho mấy anh em tôi bóc vỏ hành, lau, rửa sạch lá dong rồi cuốn gọn, buộc vào cột nhà cho róc nước, còn củ hành đợi ráo nước đem muối chua. 

Khoảng 27, 28 Tết, các chú, các em trong gia đình tề tựu tại nhà tôi. Ông nội tôi là trưởng nên nhà tôi là nơi tụ hội trong những ngày giỗ chạp, chuẩn bị cho việc chạp mộ, mời tổ tiên về đón Tết chung vui cùng con cháu. Tôi nhớ nhất hình ảnh ông nội dẫn tôi đi chạp mộ. Khi ấy, tôi 8 - 9 tuổi. Ông tôi tóc bạc, chòm râu dài, mặc bộ quần áo nâu, chân đi dép cao su, trên vai vác cuốc, tay cầm mấy bó hương. Ông đi trước, dẫn tôi theo sau. Gió xuân nhè nhẹ thổi, mưa xuân rắc bụi trên đầu, những ngọn cỏ vàng úa, khói hương bảng lảng trên những ngôi mộ đất... Khi đó, nghĩa trang chưa xây cất hoành tráng như bây giờ. Ông tôi đánh một vầng cỏ trên nấm mộ, thay vào đó chút đất mới cho dễ cắm chân hương. Tiếp đó, ông châm lửa đốt hương, cắm lên ba nén, chắp tay trước ngực và thì thào khấn mời tổ tiên về đón Tết cùng con cháu. Trước mộ tổ tiên, ông tôi nhỏ nhẹ nói với tôi: “Sau này ông trăm tuổi, đến ngày giỗ ông, cháu cứ pha một ấm trà mạn, đặt lên hương án, thắp hương khấn, ông sẽ về". Lời căn dặn ấy làm tôi nhớ mãi. Cứ đến ngày giỗ ông và Tết, tôi lại pha một ấm trà ngon đặt lên hương án như ông căn dặn.

Ngày 29, rạng sáng 30 Tết, đầu làng cuối ngõ vang tiếng lợn kêu. Tết đến xuân về, tại các làng quê, nhiều gia đình thường rủ nhau đụng lợn, mỗi nhà vài cân cả thịt lẫn xương để chế biến thành nhiều món, gói giò, nướng chả. Ngoài thịt lợn thì còn có thịt bò, gà, cá... Đường làng ngõ xóm tấp nập người bưng bê những rổ thịt vừa được chia phần. Người thì chăm chút nồi bánh chưng sôi ùng ục nấu từ đêm qua. Khoảng 11 giờ trưa, khi tiếng pháo nổ râm ran khắp xóm làng cũng là lúc mọi nhà vừa cúng xong bữa cơm tất niên - bữa cơm sum họp cả gia đình, chỉ còn đợi tới thời khắc giao thừa, bước sang năm mới.

Chiều 30 Tết, mọi việc đã xong, mấy anh em chúng tôi được mẹ đun một nồi nước lá sả, chanh, bưởi để tắm gội sạch sẽ, chuẩn bị đón một mùa xuân mới.

Những cái Tết của tuổi thơ đã qua, mùa xuân mới lại đang về trên khắp đất Việt. Tết cổ truyền nhắc nhở mỗi chúng ta nhớ về tổ tiên, cội nguồn. Với riêng tôi, mùa xuân này, cả ông bà nội ngoại và người mẹ hiền của tôi không còn nữa, nhưng hình bóng của họ vẫn luôn hiện về, cùng con cháu đón một mùa xuân mới với tràn đầy niềm tin, hy vọng vào một tương lai tốt đẹp của quê hương, đất nước trên đà đổi mới, hội nhập.