Chùa Quỳnh Lôi

Vẻ đẹp của chùa được miêu tả trên tấm văn bia như sau: “Xã Quỳnh Lôi - huyện Thanh Trì có chùa Long Khánh ở phía nam thành Thăng Long, đường cái quan ngàn dặm phía trước, cánh đồng vạn khoảnh đằng sau, đôi bên tả hữu dân cư đông đúc, từ xưa đến nay đẹp như cảnh tiên, đúng là một ngôi chùa nổi tiếng trong vùng...”. Với vẻ đẹp ấy, cuối thế kỷ XIX, người Pháp đã in hình ảnh chùa trên các bưu thiếp để giới thiệu với thế giới.

Chùa Quỳnh Lôi là một trong những ngôi chùa hiếm hoi còn bảo tồn được nét kiến trúc đặc trưng thời Lê và những dấu ấn nghệ thuật cuối thế kỷ XIX. Tổng thể chùa gồm các hạng mục kiến trúc: Tam quan, sân, chùa chính, nhà thờ Mẫu, nhà thờ Tổ, vườn tháp... Tam quan đồng thời là gác chuông khá bề thế, mang dấu ấn kiến trúc thời Nguyễn, gồm 2 tầng 8 mái, 8 góc đao cong. Qua khoảng sân rộng là chùa chính có kiến trúc hình chữ “đinh”, gồm tiền đường và hậu cung. Tiền đường gồm 5 gian, bộ vì được thiết kế kiểu chồng rường giá chiêng. Bên trong có bệ thờ đặt tượng, đặc biệt là tượng Khuyến thiện, Trừng ác - hai pho tượng lớn được tạo tác vào thế kỷ XVIII còn giữ được sau khi chùa bị đốt vào năm 1909. 

Hậu cung gồm 3 gian dọc, có kết cấu kiểu chồng rường. Cổng chính có mặt hổ phù, hai bên là hai con rồng vần vũ mang ước vọng về nguồn nước của cư dân nông nghiệp. Trong Phật điện có hệ thống tượng Phật được bài trí trang trọng. Hệ thống di vật, đồ thờ có giá trị hiện còn được bảo tồn khá tốt tại chùa Quỳnh Lôi, tiêu biểu là nhang án đặt tại nhà Mẫu có niên đại thời Lê, được chạm trổ tinh xảo các họa tiết hổ phù, lá hóa rồng, cánh sen, lá đề, vân mây...

Trước Cách mạng Tháng Tám, chùa Quỳnh Lôi là một cơ cở hoạt động của Xứ ủy Bắc Kỳ (1944-1945). Tại đây, các đồng chí Trần Đăng Ninh, Nguyễn Văn Trân, Văn Tiến Dũng... đã được các vị sư trụ trì che chở để hoạt động bí mật. Chùa cũng là nơi hội họp, luyện tập quân sự để chuẩn bị cho Toàn quốc kháng chiến (tháng 12-1946).

Chùa Quỳnh Lôi đã được công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia năm 1995 và được thành phố Hà Nội xếp hạng Di tích lịch sử cách mạng, kháng chiến năm 2014.