“Tiếp lửa” cho ca trù Hà Nội

Bài và ảnh: Mỹ An| 21/11/2019 15:02

(HNMCT) - Cách đây đúng 10 năm (1-10-2009), ca trù được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp. Kể từ đó đến nay, Hà Nội luôn nỗ lực trong công tác bảo tồn, phát huy giá trị của nghệ thuật ca trù, thể hiện ở sự gia tăng cả về số lượng và chất lượng của các câu lạc bộ và đội ngũ thực hành, đặc biệt là thế hệ trẻ. Tuy nhiên, để tình yêu với môn nghệ thuật bác học này tiếp tục lan tỏa, cần có sự “tiếp lửa” của các nhà quản lý cũng như những nghệ nhân tâm huyết.

Tình yêu ca trù ngày càng lan tỏa mạnh mẽ trong thế hệ trẻ.

Buồn - vui thế hệ kế cận

Tại Liên hoan tài năng trẻ ca trù Hà Nội 2019 vừa qua, bên cạnh những ca nương trẻ có tuổi đời dưới 30, nhiều khán giả bất ngờ khi chứng kiến sự tham gia của các em nhỏ từ 7 - 15 tuổi, thậm chí có những bé chỉ 4 tuổi đã chững chạc đứng trong đội hình múa của các câu lạc bộ ca trù. Điển hình nhất phải kể đến tiết mục múa hát Bỏ bộ của các “đào nương nhí” từ 4 - 8 tuổi trong Câu lạc bộ Ca trù Chanh Thôn (huyện Phú Xuyên) đã khiến khán giả phải “ồ” lên thích thú và dành những tràng pháo tay không ngớt cho màn trình diễn của các em.

Mạnh dạn, tự tin không kém, bé Phạm Ngọc Bích, 7 tuổi, học sinh lớp 2C Trường Tiểu học Đoàn Kết (huyện Gia Lâm) cũng khiến nhiều người say sưa trong làn điệu Tự tình. Cô bé với giọng hát trong trẻo, tay gõ phách, điềm đạm “nhả” từng câu hát vang, nảy, “tròn vành rõ chữ” bên cạnh tiếng đàn của người mẹ là đào nương Nguyễn Kim Ngọc (Câu lạc bộ Ca trù Phú Thị, xã Trâu Quỳ, huyện Gia Lâm). Mẹ cô bé cho biết: “Bé Bích sinh ra trong một gia đình có truyền thống về âm nhạc cổ truyền. Ông ngoại bé là cố nghệ sĩ cải lương - NSƯT  Kim Sinh.

Từ khi còn nhỏ đã được nghe mẹ tập hát ca trù hay theo mẹ đi biểu diễn nhiều nơi, có lẽ vì thế mà bé sớm bộc lộ tình yêu với ca trù”. Để biểu diễn được bài hát Tự tình - một làn điệu ca trù cổ, bé Ngọc Bích chỉ mất hơn một tháng luyện tập dưới sự hướng dẫn của mẹ. “Hát ca trù rất khó nhưng con muốn trở thành một ca nương như mẹ. Hằng ngày, sau giờ cơm tối và học bài ở trường, con lại được mẹ hướng dẫn từng câu hát. Ngoài ra, những ngày cuối tuần con cũng theo mẹ đến sinh hoạt ở câu lạc bộ với các cô, các bác nữa” - bé Ngọc Bích chia sẻ. 

Mới 27 tuổi nhưng ca nương Nguyễn Thùy Chi, Câu lạc bộ Ca trù Thăng Long đã có 12 năm vừa học vừa biểu diễn chuyên nghiệp. May mắn được các nghệ nhân giàu kinh nghiệm trực tiếp chỉ bảo, lại có nhiều năm biểu diễn cùng câu lạc bộ tại sân khấu - nhà cổ 87 Mã Mây (quận Hoàn Kiếm) trước đây nên Thùy Chi có thể hát thuần thục nhiều làn điệu cổ với cách hát chuẩn mực, sáng rõ và truyền tải được đúng tinh thần của ca trù. Suốt 12 năm qua, Thùy Chi miệt mài tập luyện, đi diễn để thỏa lòng đam mê với ca trù.

Tuy nhiên, vài năm gần đây sân khấu 87 Mã Mây của Câu lạc bộ ca trù Thăng Long không còn hoạt động biểu diễn phục vụ khách du lịch, Thùy Chi phải làm thêm công việc khác để duy trì niềm đam mê với ca trù. Hiện nay cô đang là giảng viên dạy nhạc cụ dân tộc của Trường Đại học FPT. “Rất may là tôi vẫn duy trì được tình yêu với ca trù khi Câu lạc bộ Nhạc cụ truyền thống tại trường được thành lập, trong đó có một nhóm sinh viên thường xuyên theo học, tập luyện ca trù. Tôi mong muốn có thể lan tỏa tình yêu ca trù đến nhiều sinh viên hơn nữa trong thời gian tới”, Thùy Chi chia sẻ.

Nâng chất lượng từ “lõi”

Ghi nhận những nỗ lực của Hà Nội suốt 10 năm qua để ca trù từ một di sản có nguy cơ mai một, cần được bảo vệ khẩn cấp nay đã phát triển mạnh, đưa Hà Nội trở thành trung tâm của nghệ thuật này trên cả nước, Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Tô Ngọc Thanh, Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam chia sẻ: “Tôi rất xúc động khi mỗi năm, mỗi kỳ liên hoan lại thấy đội ngũ những người thực hành ca trù tăng lên, từ chỗ chỉ có 23 nghệ nhân lúc ca trù mới được vinh danh đến nay đã có hơn 300 người biểu diễn ca trù với 14 câu lạc bộ trên địa bàn Thủ đô. Điều đó chứng tỏ sức sống và vị trí quan trọng của nghệ thuật ca trù trong xã hội. Gần đây có cả sự tham gia của các cháu nhỏ 4 - 5 tuổi và rất nhiều bạn trẻ. 20 năm trước, không ai dám mơ đến điều ấy. Thành quả này có công lớn của Sở Văn hóa - Thể thao Hà Nội và các câu lạc bộ của Thủ đô. Đấy là bước tiến không nhỏ của môn nghệ thuật này”.

Tuy nhiên, theo Giáo sư Tô Ngọc Thanh, bên cạnh việc tăng trưởng về số lượng, Hà Nội cần quan tâm hơn đến chất lượng của đội ngũ thực hành ca trù. Hiện nay, chất lượng chuyên môn của các kép đàn, đặc biệt là các kép đàn trẻ đang ở mức báo động. Kép đàn yếu sẽ ảnh hưởng lớn đến chất lượng biểu diễn của các ca nương. Từ hiện tượng này, Giáo sư Tô Ngọc Thanh khẩn thiết đề nghị Sở Văn hóa - Thể thao Hà Nội thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, nâng cao kỹ năng cho các kép đàn để tăng chất lượng cho nghệ thuật ca trù nói chung.

Đồng tình với quan điểm trên, nhạc sĩ Đặng Hoành Loan (Hội Nhạc sĩ Việt Nam) cho rằng: So với đào nương thì kép đàn đang là vấn đề đáng báo động, vì đào nương phát triển rất nhanh nhưng số lượng kép đàn tăng rất chậm, trong khi kép đàn phải là người có trình độ, năng lực thực sự. Theo nhạc sĩ Đặng Hoành Loan, ngày xưa kép đàn thường là người dạy các đào nương hát bởi họ buộc phải nắm được các khổ đàn, tiết tấu, ngón đàn phải điêu luyện và đặc biệt là phải thuộc tất cả các bài hát, thể cách. Vì thế đào tạo kép đàn chính là đào tạo “cái lõi” của nghệ thuật ca trù. Điều này đặt ra cho Hà Nội bài toán làm thế nào để đào tạo được lớp kép đàn có nghề thực thụ.

Trước đây, để đào tạo được một ca nương, kép đàn phải mất 5 - 7 năm, thì nay, do sự phát triển của các phương tiện truyền thông, nghe nhìn nên người ta cũng dễ dàng tiếp cận hơn bằng cách tự học qua băng đĩa của các nghệ nhân đi trước. Đấy cũng là cách để rút ngắn thời gian học, nhưng để có những người thực sự xuất sắc đòi hỏi cả một quá trình khổ luyện trong nhiều năm. Vì thế, theo nhạc sĩ Đặng Hoành Loan, cần “ươm mầm” tình yêu ca trù cho thế hệ trẻ một cách bài bản, từ đó tài năng chắc chắn sẽ xuất hiện. Phải trên cái nền ấy nghệ thuật ca trù mới lan tỏa, đóng góp nhiều hơn cho sự nghiệp bảo tồn, phát huy giá trị tinh hoa văn hóa dân tộc.

(0) Bình luận
Đừng bỏ lỡ
“Tiếp lửa” cho ca trù Hà Nội