Thúc đẩy nâng cao chất lượng cuộc sống

(NSHN) - Không gian công cộng là nơi mọi người có thể tham gia các hoạt động văn hóa, giải trí... Đó có thể là công viên, sân chơi, quảng trường và cũng có thể là thư viện, chợ, trung tâm thể thao... Theo các chuyên gia quy hoạch - đô thị, không gian công cộng là nhân tố quan trọng có thể tạo nên bản sắc cho một thành phố, do vậy cần đánh giá đúng vai trò, giá trị để góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho cư dân.

Thách thức trong phát triển đô thị

Tiến sĩ Nguyễn Quang - Giám đốc Chương trình UN-Habitat Việt Nam (Chương trình Nhân cư của Liên hợp quốc về phát triển khu dân cư và đô thị bền vững) cho biết: Hà Nội là một trong hai thành phố ở Việt Nam có tốc độ đô thị hóa cao nhất cả nước. Trong 20 năm qua, Hà Nội đã có những bước phát triển mạnh mẽ. Nhiều khu đô thị mới với những tòa nhà cao tầng hình thành. Hàng trăm ki lô mét giao thông được đầu tư xây dựng. Tuy nhiên, đã có sự mất cân đối nghiêm trọng trong việc phát triển không gian công cộng. Hiện, ở nhiều khu vực, mật độ dân số rất cao trong khi vườn hoa, sân chơi công cộng... lại rất khiêm tốn.

Tình trạng thiếu không gian công cộng tại khu dân cư trong các đô thị của Việt Nam đã được các nhà nghiên cứu, quy hoạch và quản lý đô thị đề cập từ nhiều năm nay. Báo cáo kết quả rà soát đánh giá thực trạng vườn hoa, sân chơi công cộng trên địa bàn thành phố năm 2015 của Sở Quy hoạch - Kiến trúc Hà Nội cho thấy, có đến 266/358 phường, xã thiếu số lượng điểm; diện tích sân chơi, vườn hoa cần bổ sung hơn 122ha. Trong đó, các quận nội thành thiếu gần 40ha, huyện ngoại thành thiếu hơn 82ha.

Thực tế, tốc độ đô thị hóa, phát triển dân số nhanh tại các đô thị ở Việt Nam trong 2 thập niên qua đã gây sức ép lên hệ thống cơ sở hạ tầng. Sự phát triển cơ sở hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng xã hội, không gian công cộng, chưa đáp ứng được nhu cầu của người dân đô thị. Theo kiến trúc sư Đinh Đăng Hải - cán bộ dự án "Thành phố sống tốt" (Tổ chức Health Bridge Canada tại Việt Nam), thời gian gần đây, một số thành phố cũng đã bắt đầu quan tâm nhiều hơn đến việc xây dựng thêm các không gian công cộng. Tuy nhiên, tốc độ phát triển dân cư tại khu vực trung tâm vốn đã có mật độ dân số cao và các khu đô thị cũ thiếu quy hoạch tổng thể đang vượt xa tốc độ đầu tư mới vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật và xã hội. Việc thiếu không gian công cộng tại các đô thị Việt Nam là thách thức cần quan tâm giải quyết.

Tìm giải pháp để phát triển

Trong những năm trở lại đây, cùng với nỗ lực xây dựng Hà Nội trở thành thành phố xanh - sạch - đẹp, việc phát triển và phục hồi không gian công cộng tại Hà Nội cũng đã được thành phố đặc biệt quan tâm. Tại các khu đô thị mới, UBND thành phố đã có văn bản yêu cầu các nhà đầu tư phải hoàn chỉnh hệ thống không gian công cộng, cây xanh, hạ tầng xã hội đồng thời với việc đầu tư xây dựng công trình nhà ở. Từ khi có chỉ đạo, kiểm tra của thành phố, hầu hết các khu đô thị mới đã được chủ đầu tư tuân thủ đúng quy định này. Điển hình như Khu đô thị Đặng Xá (Gia Lâm), tuy là khu nhà ở có giá bán phù hợp nhưng chủ đầu tư đã chú trọng hoàn thiện không gian, tiện ích công cộng, được coi là "hình mẫu" nhân rộng trong cả nước.

Còn đối với các đô thị cũ, thành phố ban hành nghị quyết về chính sách khuyến khích đầu tư, huy động sự đóng góp tự nguyện của tổ chức, cá nhân vào công trình xây dựng công viên, vườn hoa, khu vui chơi… Kiến trúc sư Đào Ngọc Nghiêm - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch và Phát triển đô thị Việt Nam nhận xét, từ khi có chính sách này, nhiều địa phương đã có bước chuyển biến mạnh mẽ trong việc đầu tư, phát triển các không gian công cộng. Nhiều sân chơi chung ở các khu chung cư cũ trong nội đô được phục hồi, cải tạo, trở thành nơi cho mọi người đến vui chơi, rèn luyện sức khỏe. Trong khi đó, ở cấp quận, huyện, một số đề án không gian công cộng cũng đã hình thành, tạo điểm nhấn cho đô thị, trở thành điểm đến của người dân và du khách.

Có thể kể tới việc thí điểm đưa vào hoạt động không gian phố đi bộ hồ Hoàn Kiếm (tháng 9-2016) kết nối với chợ đêm phố cổ hình thành trước đó. Mỗi dịp cuối tuần, có một lượng lớn người dân và du khách đến đây vui chơi, tham quan. Nhằm gia tăng chất lượng hoạt động trong không gian công cộng tại đây, quận Hoàn Kiếm đã tạo điều kiện cho các tổ chức trong nước và quốc tế, cộng đồng dân cư tổ chức các hoạt động như sân chơi công cộng trên phố Đào Duy Từ (tổ chức Health Bridge hỗ trợ cho nhóm sân chơi trong phố thực hiện), các trò chơi dân gian quanh khu vực hồ Hoàn Kiếm do các tình nguyện viên nhóm My Hanoi, Sen trong phố và Phòng Văn hóa quận Hoàn Kiếm duy trì. Hoạt động của không gian phố đi bộ quanh hồ Hoàn Kiếm được đánh giá là một trong những sản phẩm du lịch - điểm nhấn hấp dẫn của Thủ đô trong năm 2017 và đến nay vẫn đang chứng tỏ sức hút của nó.

Năm 2017, dự án phố “Bích họa Phùng Hưng” (nằm trong khuôn khổ chương trình “Đưa nghệ thuật vào không gian sống”) với sự hợp tác của UN-Habitat, Quỹ Giao lưu quốc tế Hàn Quốc và UBND quận Hoàn Kiếm, được UBND TP Hà Nội phê duyệt, đã mang đến cho người dân Thủ đô một sân chơi mở với không gian văn hóa, nghệ thuật đương đại...

Theo các chuyên gia quy hoạch - đô thị, việc phát triển các không gian công cộng chất lượng sẽ đem lại sự đa dạng và bản sắc cho các khu vực đô thị nói riêng, thành phố nói chung, từ đó góp phần phát triển kinh tế địa phương một cách bền vững.

Đề xuất giải pháp phát triển không gian công cộng để phục vụ tốt hơn nhu cầu vui chơi của người dân, bên cạnh chính sách khuyến khích đầu tư, kiến trúc sư Đào Ngọc Nghiêm cho rằng, Hà Nội cần thực hiện nguyên tắc bảo tồn quỹ cây xanh di sản, phủ xanh đường phố. Đồng thời, cần đổi mới quản lý cây xanh để có không gian vui chơi, giải trí, giao tiếp cộng đồng và xem đây là giải pháp ưu tiên. Trước hết, rà soát lại quy hoạch công viên hiện có để điều chỉnh chức năng, phân khu, tạo điều kiện tăng diện tích cây xanh dành cho thể dục, thể thao, nghỉ ngơi của người già và khu vui chơi cho thanh, thiếu nhi.