Dưới bóng cổ thụ

Tôi học tiểu học ở trường thị trấn, đến khi lên cấp hai thì chuyển về nhà cũ. Nhà nằm trên lưng chừng dốc, đối diện là đồi, sau lưng là núi, trên núi mọc đầy tre, xoan đào, mua tím và mâm xôi. Bà ngoại thuê hai mảnh vườn con vốn là đất ruộng đã lâu không cày bừa của dân bản địa. Vườn rộng và đầy cỏ gấu, cỏ xước, lẫn trong những bụi um tùm là một ít rau sam, rau xương cá. Bà vào núi chặt giang, đan phên cài giậu, cuốc tơi chỗ đất hơi lỳ, bón tro rơm để cải tạo lại, cuối cùng gieo xuống mảnh vườn mấy nắm hạt giống tích trữ đã lâu. Tôi từng học bà cầm cuốc đào đất, có bận tìm được một con dế mèn râu cánh nâu bóng, đồ rằng có lẽ Dế Mèn của nhà văn Tô Hoài cũng chỉ mỡ màng đến vậy, thế là tôi bỏ cuốc chỏng chơ ngoài vườn, mang dế đi chơi với bạn.  

Ngoài bờ rào có một cây si thân lớn bóng rợp, tôi không hay nó mọc ở đấy tự bao giờ, nhưng cái khí âm u um tùm lạnh lẽo của nó khiến tôi thấy sờ sợ, phải nhanh chân mỗi lần đi qua.

Thế rồi, một sớm mùa hạ, tôi theo chân bà ra vườn hái rau thơm, chợt thấy ánh ban mai đổ xiên qua tán cây, sủi lên lấm tấm trên những mạng nhện giăng đầy sương mỏng, vẻ đáng sợ của cây si dường như tan biến, chỉ thấy sự trong trẻo vô ngần. Dưới gốc cây si mọc nhiều nấm, có loại ăn được có loại không. Mưa đổ xuống, thấm qua đất đá, lại được lá khô nuôi dưỡng, từng tán dày mỏng to nhỏ khác nhau dần tách đất trồi lên. Tôi đào nấm mối, bọc vào trong lá bí đỏ già. Lại thấy một cây nấm rất to, cỡ gần bằng nửa cái bàn uống nước. Tôi chưa từng gặp loại nấm nào có kích thước lớn đến vậy, bèn vào khoe bà, tới khi quay ra thì cây nấm đã rữa nát, như thể bị con gì đó ăn mất, chẳng rõ vì sao hình ảnh đó hiện lên chân thực, kỳ thú đến vậy.

Từ đó, cây si thành người bạn mới. Tôi thích đứng dưới tán cây, ngước mắt ngắm ánh sáng lọt qua kẽ lá, để cho ánh sáng phủ tràn trên tóc và thân mình, dù hạ có nóng cháy thì cũng thấy thư thái.

Rồi cây si bị tỉa cành, bóng râm đột ngột biến mất, cành cây chất quanh gốc bị nắng dội cho khô úa, từng thớ gỗ trơ trọi không được bảo vệ. Bà tôi bảo cây si là nhà của thần, những ai xâm phạm sẽ bị trừng phạt. Đồn rằng người chặt cây đã phát điên, hễ đêm đến lại chạy vào rừng sâu và ở lại cho tới sáng, một thời gian sau thì ông qua đời, để lại câu chuyện huyễn hoặc bị bóng cây phủ kín. Nhưng dù thế nào thì sức sống của cây quả thực mạnh mẽ, qua mùa xuân mầm non lại nhú lên, cây đẻ nhánh vươn dài, chẳng mấy chốc đã khôi phục lại dáng vẻ ban đầu, vết thương dù sâu đến mấy cũng lành.

Làng quê Bắc Bộ dường như nơi nào cũng có bóng si. Tối mùa hạ như bản nhạc du dương, đom đóm lấp lánh tựa sao, gió đồng mát mẻ thổi về vương mùi cây cỏ. Những lúc ấy ông bà ngoại thường bắc ghế dài ra sân ngồi hóng mát, mắt hướng về bóng cây si mà kể chuyện cũ...

Chớp mắt, mười mấy năm qua đi, gốc si cổ thụ đã đi vào dĩ vãng. Và có lẽ trong tâm khảm mỗi người xa quê như tôi luôn in dấu một gốc si cổ thụ như một mốc giới để ngóng về...