Mùa trám lại về

Mẹ tôi thích ăn trám nên lúc đi chợ, dù luôn tâm niệm không mua thứ gì đầu mùa nhưng vẫn sà vào hàng trám. Những quả trám xanh màu của quả xoan ta nhưng to hơn, thuôn dẹt hai đầu. Hồi bé khi biết tên quả trám, lại không thể không thắc mắc, tên lạ quá. Ừ, tên lạ và hình thức không đẹp nhưng ăn lại rất ngon.

Trám mang về, mẹ dành cả buổi trưa để luộc, tách và phơi. Tôi ngủ trưa dậy, đã thấy một cái giần bày đầy những miếng trám như đoàn thuyền nhỏ đang tắm nắng bên thềm. Và tối đó, thế nào bữa cơm cũng sẽ có món trám đập dập kho thịt ba chỉ. Ôi, nồi thịt kho trám của mẹ, chỉ nghĩ đến thôi đã tứa nước miếng. Trám như đã hút hết cái béo, cái ngậy của thịt để mỡ, thịt quyện chặt vị bùi, vị chát của trám... hòa thành thứ hương vị thơm ngon không thể cưỡng. Chẳng biết nồi cơm hết veo từ bao giờ, mà sao vẫn thấy thòm thèm, chỉ những quả trám lặng lẽ ánh nhìn như khiêu khích.

Rồi suốt tháng bảy, tháng tám ấy với lọ trám ngâm mắm. Mẹ đi làm đồng từ sớm mai hay về khi chiều muộn vẫn yên tâm có nồi cơm dẻo vùi trong bếp tro chờ sẵn, để chỉ một loáng thôi, bữa ăn đã rộn ràng với những món chế biến từ trám. Thậm chí, khi chưa kịp mua gì, chỉ một bát nước luộc, đĩa rau xanh mướt với mấy miếng trám ngâm mà hương vị đồng quê ngọt lành đã dâng lên đủ đầy và thư thái. Người ta hay nhớ món cà, món tương khi gợi nhắc quê nhà nhưng với mẹ, với tôi, trám mới đậm đà và gây thương nhớ nhất.

Chị em tôi lúc bé luôn mong chờ mùa trám của mẹ bởi sẽ được chia phần những hạt trám cứng đanh, sắc nhọn hai đầu mà khi dùng dao chặt đôi là vỡ ra cả một miền thích thú. Trong mỗi lỗ nhỏ tí xíu là phần nhân trám trắng xanh bùi bùi, man mát. Còn gì thú vị hơn khi tự tay chặt được một hạt trám thành hai nửa bằng nhau tăm tắp rồi tỉ mẩn khêu từng chút nhân quý giá bỏ vào miệng, chầm chậm nhai để tận hưởng thành quả ngọt ngào. Ăn xong sẽ đến màn thi nhau cắm đầu nhọn của hạt trám xuống nền đất. Hết mùa trám là cả gian bếp cứ như đã được thay một lớp nền mới vô cùng lạ mắt.

Trẻ con bây giờ không còn mấy đứa biết đến vị ngậy bùi của nhân trám, mà bếp cũng không còn nền đất để cắm hạt. Dù mùa trám vẫn đúng hẹn lại về.

Tôi lớn lên, đi nhiều nơi mới biết không chỉ có trám xanh mà còn trám đen, biết nhựa trám còn dùng để làm hương. Hương đen làm bằng nhựa trám không thơm đậm như trầm nhưng cháy lâu. Với chúng tôi, hương đen có mùi rất đặc biệt - mùi của Tết, bởi hễ khi nào mẹ mua mấy bó hương đen dài là biết Tết sắp về. Mùi hương đen ủ suốt tháng Giêng gợi bao nhiêu là thân thuộc. Hình như hơi vị của đất đồi trung du lặn sâu đâu đó trong vị quả, mùi hương rồi len lỏi trong hồn người những yêu thương và mong nhớ. Và không biết tự bao giờ, thấy mình cũng đợi chờ mùa trám tháng bảy, tháng tám... Tôi đứng tần ngần nhìn mẹt trám của bà hàng rau giữa chợ, chợt nghĩ không biết năm nay mẹ đã kịp mua trám đầu mùa?