Nghề làm cày, bừa ở Vĩnh Lộc

Các công đoạn làm cày, bừa đòi hỏi rất công phu. Vật liệu làm cày, bừa là gỗ, gang, sắt. Tay bừa thường làm bằng gỗ nghiến, rất cứng, chịu được mưa nắng và rất bền. Lưỡi cày làm bằng gang. Một số bộ phận như răng, chằng, đén... làm bằng sắt. Một vài phụ kiện làm bằng tre.

Để làm ra chiếc cày, chiếc bừa, người thợ phải thành thạo các thao tác khoan, đục, rèn, đẽo. Điểm đặc biệt nhất của nghề làm cày, bừa là không có công thức “ăn sẵn”, không dùng mực thước, thợ làm cày chỉ dùng mắt làm “công cụ” đo và định chuẩn. Trước khi xuất xưởng, người thợ dựng cái cày để từ lưỡi cày lên đến hò cày (tay cầm) cao gần thắt lưng người là vừa, sao cho ba điểm từ hò cày, láng đứng đến mũi cày cùng trên một đường thẳng là chuẩn.

Sản phẩm cày, bừa khi ra thực tế công việc đồng áng phải đạt tiêu chuẩn là: “Cày ăn giả, bừa ngả non” thuận tiện cho việc làm đất. “Cày ăn giả” là khi cày lên, đất phải đổ nghiêng sang 1 bên, thành hàng lối. Muốn được như vậy, mũi cày phải một bên mỏng, một bên dày. “Bừa ngả non” là bừa không xúc đất, khi tay cầm bừa buông xuống thì đất đã bừa phải đổ văng về phía trước.

Nghề làm cày, bừa Vĩnh Lộc ghi dấu ấn trong lịch sử nông nghiệp Việt Nam bởi làm ra những nông cụ thiết yếu trong nền văn minh lúa nước của người Việt. Những năm bao cấp, nghề làm cày, bừa là nghề chính nuôi dân làng Vĩnh Lộc sống sung túc. Sản phẩm làm ra có lúc được Nhà nước thu mua rồi phân phối theo kế hoạch, chỉ tiêu.

Khi nông nghiệp phát triển theo hướng hiện đại, nghề này tuy mai một nhưng không mất hẳn. Cày, bừa với sức kéo của trâu, bò vẫn đắc dụng ở những thửa ruộng có diện tích nhỏ hay những "góc chết" mà máy móc lớn không thể làm được.